​Ректормен танысыңыз

​PhD Камшат Түсіпова — Қазақстанның су саласын дамытуға үлес қосып келеді

Камшат Маратқызы Түсіпова — PhD, су ресурстары инженериясы, тұрақты сумен жабдықтау және санитария саласындағы сарапшы, 2024 жылдан бастап Қазақ ұлттық су шаруашылығы және ирригация университетінің басқарма төрайымы – ректоры. Ол академиялық көшбасшылықты су қауіпсіздігі бойынша ғылыми және жобалық қызметпен ұштастырып, Қазақстан мен Орталық Азиядағы негізгі сын-қатерлерді шешуге бағытталған бастамаларға жетекшілік етеді.

Камшат Түсіпова PhD дәрежесін Швецияның Лунд университетінде алған. Онда ол «Қазақстан ауылдарын қауіпсіз ауызсумен және санитариямен қамтамасыз ету» тақырыбында диссертация қорғады. Ол 15 жылдан астам уақыт бойы су саласында жұмыс істеп келеді, оның ішінде тұрақты су ресурстарын басқару, санитария және Тұрақты даму мақсаттарына (ТДМ 6.1 және 6.2) қол жеткізу салаларында маманданған. 2015 жылы Австриядағы Халықаралық қолданбалы жүйелік талдау институтының Young Scientist Summer Program аясында Қолданбалы жүйелік талдау саласы бойынша әлемнің үздік 50 PhD студенті қатарына енген.

Оның жетекшілігімен жүзеге асырылған ірі ғылыми жобалар қатарына мыналар жатады:
- «Қазақстанның ауылдық аймақтарында қауіпсіз ауызсу мен санитарияға тұрақты қолжетімділік жолында: ТДМ 6.1 және 6.2 мақсаттарына қол жеткізудегі сын-қатерлер» (2022–2024, ҚР қаржыландыруы),
- «Қазақстанда суға, санитария мен су бұруға қауіпсіз қолжетімділікке қол жеткізу: жасанды интеллект және машиналық оқыту арқылы» (2024),
- «Қазақстанның су секторындағы институционалдық әлеуетті дамыту» (жоба фасилитаторы, Лунд университеті, 2020–2024).

Камшат Түсіпова халықаралық ұйымдарда мойындалған сарапшы. 2020–2022 жылдары ЮНИСЕФ-тің сыртқы кеңесшісі ретінде мектептер мен медициналық мекемелерге арналған WASH стандарттарын әзірлеуге қатысты. 2022–2023 жылдары ҚР Президенті Әкімшілігінің Delivery Unit құрылымында су қауіпсіздігі мәселелері бойынша кеңес берген.

Ол мемлекеттік және академиялық кеңестердің белсенді мүшесі:
- ҚР Президенті жанындағы Ұлттық ғылым және технологиялар кеңесі (2023–2024),
- Ұлттық ғылыми кеңес «Су ресурстары, өсімдіктер мен жануарлар дүниесі, экология» (2021–2024),
- Мәжіліс жанындағы Қоғамдық кеңес, Сенат жанындағы Жас сарапшылар клубы,
- Экология және қоғамдық денсаулық сақтау бойынша диссертациялық кеңестер.

Су саласының дамуына қосқан елеулі үлесі үшін Камшат Түсіпова «Су шаруашылығы үздігі» және «Экология үздігі» белгілерімен марапатталды (2024), сондай-ақ БҰҰ Қоры тарапынан Қазақстанда ТДМ 6 мақсатына ең үлкен үлес қосқан әйел ретінде танылды (2022).

Ол — European Geosciences Union тұрақты мүшесі, Water журналындағы «Орталық Азиядағы су басқармасының болашағы» арнайы шығарылымының редакторы, сондай-ақ Journal of Hydrology: Regional Studies, Journal of Cleaner Production секілді беделді халықаралық басылымдарда мақалалар жариялаған.

Қазақ ұлттық су шаруашылығы және ирригация университетінің ректоры ретінде Камшат Түсіпова су саласының жаңа буынын даярлауға, еліміздің ғылыми әлеуетін дамытуға және Қазақстанның тұрақты су болашағын қалыптастыратын жобаларды жүзеге асыруға баса назар аударады.

​Жарияланымдар

​Сумен жабдықтау қызметтерін жақсарту үшін төлеуге дайындығын зерттеу: шартты бағалау әдісін қолдану

​Павлодар облысындағы ауылдық отбасылардың 90%-дан астамы жақсы сапалы су үшін төлеуге дайын, орташа есеппен — айына 1590 теңге. Бұл сумен жабдықтаудың ауқымды әрі тұрақты шешімдерін жүзеге асыруға мүмкіндік бар екенін көрсетеді.

​Қазақстанның ауылдық аймақтарында ауызсу мен санитарияға қолжетімділік

​Бұл зерттеу Қазақстан ауылдарында суға қолжетімділік бойынша елеулі алшақтықтарды көрсетеді: сауалнамаға қатысқандардың 65%-ы құбыр арқылы келетін су үшін төлеуге дайын, бірақ көпшілігі әлі де сыртқы дәретхананы пайдаланады. Бұл зерттеу ТДМ-ге бағытталған шараларды негіздеу үшін бастапқы деректерді ұсынады.

​Кеуіп бара жатқан көлдер: қолданылған қалпына келтіру стратегиялары мен іргелес аумақтардағы денсаулық жағдайына шолу

​Мақалада Урмия көлі мен Арал теңізі сияқты тұзды көлдерді қалпына келтіру стратегиялары қарастырылады. Әрбір жағдай ерекше тәсілді қажет ететіндіктен, әмбебап шешім жоқ екені көрсетілген.

Тағы жарияланымдар